Qərbi Azərbaycan Xronika: Türkiyə İrəvandan Zəngəzura Kalininqrad modelinə bənzər xüsusi statusun verilməsini istəyib

Qərbi Azərbaycan Xronikası layihəsi çərçivəsində növbəti analitik süjet hazırlanıb.

“Türkiyə İrəvandan Zəngəzura Kalininqrad modelinə bənzər xüsusi statusun verilməsini istəyib” adlı süjetdə Böyük Britaniyanın Baş naziri Rişi Sunakın “Parçalanmış Dünyanın Bərpası” mövzusunda keçirilən XI Qlobal Bakı Forumunun iştirakçılarına ünvanladığı məktubunda Azərbaycan və Ermənistan arasında sülh sazişinin bu ilin noyabr ayında imzalanacağına dair mesajından bəhs olunur.

Bildirilib ki, R.Sunakın eyni mesajı XI Qlobal Bakı Forumu ilə bağlı Prezident İlham Əliyevə ünvanlandığı məktubda da yer alır: “Azərbaycan özünün gələcəyi ilə bağlı yol kəsişməsindədir. Hazırda Ermənistanla münaqişəyə son qoymaq üçün tarixi fürsət var. Bu ilin noyabrında sülh sazişi imzalandığını görmək sevindirici olardı”.

Qeyd olunub ki, verilən mesaj sıradan “sülh çağırışı” olsaydı, konkret tarix qeyd olunmazdı: “Sülh sazişinə dair konkret tarixi Böyük Britaniyanın - qlobal proseslərə yön verən, Cənubi Qafqazdakı proseslərə digər Qərb ölkələrindən fərqli yanaşan və bir çox məsələdə rəsmi Bakının gündəliyini dəstəkləyən bir ölkənin baş naziri açıqlayır”.

Süjetdə diqqətə çatdırılıb ki, Ermənistanın Zəngəzur dəhlizi layihəsindən imtina etməsi, münasibətlərin normallaşması perspektivini sual altına salması, həmçinin Qərbi azərbaycanlıların beynəlxalq hüquqa uyğun tarixi yurdlarına təhlükəsiz qayıdışına mane olması səbəbindən Sülh Sazişinin noyabr ayına qədər imzalanması perspektivi zəif görünür: “Lakin İrəvanda ekspertlərin açıqlamaları gələcək prosesin Ermənistan üçün gözlənildiyindən daha ağrılı ola biləcəyini önə çıxarır. Erməni türkoloq Varujan Qeqamyan iddia edir ki, Türkiyə nümayəndə heyəti Sünikə (Zəngəzur) Kalininqrad modelinə bənzər xüsusi statusun verilməsini istəyib. Bu, muxtariyyət statusuna bərabərdir. Çox güman ki, yaxın gələcəkdə azərbaycanlıların bu bölgəyə qayıtması təmin ediləcək və Sünikə (Zəngəzur) xüsusi status veriləcək”.

Qafqaz üzrə erməni ekspert Karen İgityan hesab edir ki, Kalininqrad modeli Sünik və ya onun bir hissəsinin Ermənistandan ayrılması deməkdir: “Mümkündür ki, türklər Sünikin Ermənistandan ayrılmasını planlaşdırırlar”.

Azərbaycanşünas ekspert kimi təqdim edilən Tatevik Ayrapetyan isə düşünür ki, Azərbaycan işğal altında qalan səkkiz kəndin qaytarılmasından sonra Qərbi Zəngəzurdan keçən bütün yollara nəzarəti tələb edəcək.

Sonda vurğulanır ki, cəmi 44 gündə Qarabağ kimi mürəkkəb problemi öz suverenliyi çərçivəsində həll edən Azərbaycan dövləti hər şeyə qadirdir: “Buna görə Qərbi azərbaycanlılar zorla çıxarıldıqları evlərinin açarlarını sandıqdan çıxararaq, Böyük Qayıdış gününə hazırlaşmalıdırlar”.

Xatırladaq ki, Qərbi Azərbaycan Xronikası layihəsinin məqsədi tarixi qədim torpaqlarımızın adının yaşadılması, tanıdılması, həmçinin azərbaycanlıların ermənilər tərəfindən deportasiyaya məruz qoyulmasından, həmin ərazilərdə mövcud olmuş, lakin adı silinən toponimlərin, saysız-hesabsız yeraltı və yerüstü maddi mədəniyyət nümunələri - qədim yaşayış məskənləri, nekropollar, kurqanlar, qala, saray və istehkam qalıqları, karvansaralar, körpülər, qəbirüstü sənduqələr, xaçdaşlar, at-qoç heykəlləri, məbəd, kilsə, məscid, pir və ocaqların üzə çıxarılması, həmin ərazinin təmiz oğuz-türk məskənləri olduğunu təsdiq edən faktların dünya ictimaiyyətinə çatdırılmasıdır.

Həmçinin Prezident İlham Əliyevin Qərbi Azərbaycanla bağlı dediyi “XX əsrin əvvəllərinə təsadüf edən xəritə bir daha onu göstərir ki, Qərbi Azərbaycan tarixi Azərbaycan diyarıdır, şəhərlərin, kəndlərin adları Azərbaycan mənşəlidir və biz yaxşı bilirik ki, indiki Ermənistan ərazisində tarix boyu Azərbaycan xalqı yaşayıb. İndi əsas vəzifə ondan ibarətdir ki, dünya ictimaiyyəti də bunu bilsin”, - fikrini əsas tutaraq Qərbi Azərbaycan İcmasının hazırladığı Qayıdış Konsepsiyasından irəli gələn vəzifələrin təbliğidir.

Bundan əlavə, Qərbi Azərbaycanla bağlı tarixçilərin, araşdırmaçıların düşüncələrini, deportasiyaya məruz qalmış şəxslərin həyat hekayəsini işıqlandırmaqdır.