Son günlərə qədər Azərbaycan cəmiyyətini düşündürən əsas suallardan biri Qarabağdakı Rusiya sülhməramlı kontingentin bölgədəki mövcudluğunun gələcəyi ilə bağlı idi. Xatırladaq ki, Rusiya hərbçiləri 2020-ci ildə baş verən İkinci Qarabağ müharibəsindən sonra həmin il noyabrın 10-da imzalanmış məlum üçtərəfli bəyanata uyğun olaraq, regionda atəşkəsə nəzarət etmək məqsədilə sülhməramlı qismində Azərbaycanın Qarabağ bölgəsinə yerləşdirilmişdi. Vurğulanan sənədə əsasən, Rusiya sülhməramlılarının bölgədə mövcudluğu beş il müddətinə - 2025-ci ilin sonlarına qədər nəzərdə tutulurdu. Kontingentə atıcı silahlarla təchiz edilmiş 1960 hərbi qulluqçu, 90 zirehli nəqliyyat vasitəsi, 380 ədəd avtomobil və xüsusi texnikalar daxil idi. Missiyanın regiondakı fəaliyyət müddətinin uzadılması 2025-ci ildə müzakirə oluna bilərdi.
Bununla belə, son günlərdə cərəyan edən proseslər Rusiya sülhməramlı kontingentinin öz missiyasını vaxtından əvvəl başa vuracağına qəti əminlik yaratdı. Rusiya hərbçilərinin müəyyən edilmiş məsuliyyət zonalarını tərk etmələrinə dair məlumatların yayılmasından sonra Kreml sözçüsü Dmitri Peskov aprelin 17-də bildirdi ki, sülhməramlı kontingentin Azərbaycanın Qarabağ regionundan çıxarılması prosesi başlayıb.
Dünən Azərbaycan Prezidentinin Administrasiyasının Xarici siyasət məsələləri şöbəsinin müdiri Hikmət Hacıyev də bu məsələ barədə danışaraq qeyd etdi ki, Rusiya sülhməramlılarının Azərbaycan ərazisindən vaxtından əvvəl çıxarılması barədə hər iki ölkənin ali rəhbərliyi səviyyəsində qərar qəbul edilib. H.Hacıyevin sözlərinə görə, Azərbaycan və Rusiya Müdafiə nazirlikləri həmin qərarın icrası ilə bağlı müvafiq tədbirləri həyata keçirirlər.
Əslində, sülhməramlıların Qarabağdan çıxarılması məsələsi gözlənilən idi. Birincisi, ona görə ki, artıq Qarabağla bağlı hansısa sual və ya yeni eskalasiyaya zəmin yaradan təhdid yoxdur. Azərbaycan 2023-cü ilin sentyabrında keçirdiyi antiterror tədbirləri nəticəsində terrorçuları bölgədən birdəfəlik təmizlədi. Beləliklə, Qarabağ bölgəsində Azərbaycanın suverenliyi tam bərpa olundu.
Həmin antiterror əməliyyatlarına qədər Qarabağdakı separatçı rejimin bölgədəki sabitlik üçün müəyyən təhdid yaratması mümkün idi. İndi isə belə bir təhlükə yoxdur. Bu isə o deməkdir ki, artıq bölgədə sabitliyin təmin olunması üçün üçüncü qüvvənin iştirakına, o cümlədən, Rusiya sülhməramlı kontingentinə ehtiyac qalmayıb.
Digər tərəfdən, düşünmək olar ki, Rusiyanın bu qərarı həm də Ukraynada davam edən müharibə ilə bağlıdır. Belə ki, missiyaya daxil olan hərbçilərin gələcəkdə Ukrayna cəbhəsinə göndəriləcəyi istisna deyil. Bundan başqa, Ermənistanla Rusiya arasında davam edən gərginliyin də bu qərara təsir etməsi mümkündür.
Qeyd olunan çərçivədə ən vacib məsələ isə odur ki, bu, Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin məqsədyönlü siyasətinin məntiqi nəticəsi, rəsmi Bakının növbəti diplomatik uğurudur. Bəzən bu məsələ xüsusi qabardılmasa belə, rəsmi Bakı sülhməramlıların fəaliyyətini daim diqqət mərkəzində saxlayıb.
Rusiya sülhməramlılarının Qarabağdan çıxarılmasına başlanılması Moskva ilə Bakı arasında münasibətlərdə də yeni mərhələnin başlanğıcı kimi qiymətləndirilə bilər. Çünki dediyimiz kimi, Rusiya hərbi kontingentinin Azərbaycan ərazilərindəki missiyası ikitərəfli münasibətlərdə müəyyən suallar, tərəddüdlər yaradırdı. İndi isə bu tərəddüdlərin artıq aradan qalxdığını söyləmək olar.
Ümumiyyətlə, Rusiya hərbi kontingentinin Qarabağdan çıxarılması bölgədə yeni reallıqlar yaradır. Təsadüfi deyil ki, bu məsələ dünəndən bəri beynəlxalq səviyyədə də geniş müzakirə mövzusuna çevrilib.
Məsələn, ABŞ Dövlət Departamentinin mətbuat katibinin müavini Vedant Patel aprelin 17-də keçirdiyi brifinqdə dedi ki, Vaşinqton Rusiya hərbçilərinin Cənubi Qafqazda sabitliyə töhfə verən fəaliyyətini görməyib.
“Bu baxımdan, ötən ilin payızında Qarabağda baş verən hadisələr mühüm göstərici olaraq, Rusiyanın etibarlı müttəfiq və tərəfdaş olmadığının növbəti bariz nümunəsidir”, - o bildirib.
Doğrudur, ötən müddət ərzində sülhməramlıların fəaliyyətinə yönəlik tənqidlər də az olmayıb. Onların fəaliyyətinin mükəmməlliyi iddia edilməsə də, fakt ondan ibarətdir ki, sülhməramlılar regional sabitliyin bir elementi olublar.
Məlumdur ki, bu gün Rusiyanı tənqid edən ABŞ okeanın o tayından dəfələrlə Cənubi Qafqaza müdaxilə etməyə cəhd göstərib. Vaşinqton bu gün də həmin iddialardan əl çəkməyib. Ağ Ev Ermənistandan istifadə edərək bölgədəki təsir imkanlarını artırmağa çalışır. Bu mənada Rusiya sülhməramlı kontingentinin indiyə qədər Qarabağda həyata keçirdiyi fəaliyyət, əslində, həm də ABŞ üçün çəkindirici xarakter daşıyıb. Çünki rəsmi Vaşinqton yaxşı başa düşürdü ki, regiona hər hansı müdaxilə Moskvanın kəskin etirazına səbəb ola bilər. Fikrimizcə, sülhməramlı kontingent Qarabağda olmasa idi, Qərb dövlətləri, o cümlədən, ABŞ və Fransa regionda “suları daha çox bulandırardı”.
İkincisi, məgər ABŞ özü regionda sülhün bərqərar edilməsinin vacibliyi haqda bəyanatlarında səmimidirmi? Əgər səmimidirsə, niyə bu yöndə heç bir əməli addım atmır?
V.Patel çıxışı zamanı onu da qeyd edib ki, ABŞ Ermənistan və Azərbaycanın sülh istiqamətindəki səylərini dəstəkləyir. Əslində bu, aşkar riyakarlıq nümunəsidir. Birincisi, ABŞ münasibətlərin normallaşmasından məmnun olana qətiyyən bənzəmir. Əks halda, Ermənistan üzərində “kökə və qamçı” siyasətini tətbiq etməz, bu dövlət vasitəsilə öz ambisiyalarını həyata keçirməyə çalışmazdı. İkincisi, bu prosesdə kənardan “əl çalmaq” kifayət deyil. Deyilənləri əməldə təsdiqləmək də lazımdır.
Beləliklə, Rusiya sülhməramlılarının Qarabağdan çıxarılması Cənubi Qafqazın gələcəyi üçün yeni imkanlar vəd edir və bununla bölgədə qalıcı sabitliyin təmin olunma imkanları artır. Ermənistan da bu imkanlardan yararlanmalı, yol yaxınkən geri dönməli, uzadılan sülh əlini tutmalıdır.
“Report” İnformasiya Agentliyi
